Jak wspierać zdrowie psychiczne dorastających dzieci?

       Wykorzystując poradnik dla rodziców ,,Nie bój się psychiatry” , który powstał jako element kampanii społecznej pod tym samym tytułem, zrealizowanej  ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016 – 2020 chciałabym zwrócić uwagę Państwa na kilka aspektów właściwej profilaktyki i zapobiegania zagrożeniom zdrowia psychicznego i seksualnego dzieci i młodzieży.

W kilku krótkich seriach pragnę pomóc Państwu w pokonywaniu przeszkód, piętrzących się na drodze dorastania i wczesnej dorosłości  dzieci.

Gdyby ktoś bardziej chciał zgłębić temat , odsyłam do poradnika p. Justyny Holka – Pokorskiej ,,Nie bój się psychiatry” wydanego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

Po wnikliwej analizie wyników badań nad mózgiem nastolatków i młodych osób   autorka z wykształcenia psychiatra i psychoterapeutka podaje kilka praktycznych porad rodzicom wychowującym dzieci w okresie dojrzewania, oto one:

• W okresie dojrzewania silne impulsy z ośrodków emocji prowadzą do ,,przeładowania całego układu nerwowego”, a impulsywne reakcje nie podlegają efektywnym procesom hamowania przez płat czołowy. Przez   to   reakcje   nastolatków     na różne stresory bywają bezrefleksyjne

 i nieprzemyślane. Pamiętajmy więc, że ,,niedojrzałe czy ryzykowne” zachowania nastolatków  to nie zawsze ,,zła wola”, ale także efekt nieprzygotowania mózgu  do prawidłowej oceny zagrożenia.

• Dane ,,nagromadzone w mózgu” podczas procesu dorastania bywają niepełne. W analizie różnych zjawisk nastolatki i młodzi dorośli nie mają możliwości odwoływania się do licznych wcześniejszych podobnych doświadczeń ( bo ich po prostu nie mają). W takich sytuacjach ważna jest rola rodzica jako swoistej ,,pamięci zewnętrznej”, pomocy w zakresie dzielenia się wiedzą
   i doświadczeniem.
• W okresie dojrzewania stężenie poszczególnych substancji hormonalnych znacząco się podnosi. Mózg nastolatka dopiero uczy się ,,dostrzegania” poszczególnych substancji hormonalnych, dlatego nie dysponuje wypracowanymi sposobami radzenia sobie z gwałtownymi skokami ich stężenia. W każdej sytuacji, gdy nastolatek reaguje w nowy, nieprzewidywalny lub niezrozumiały dla otoczenia sposób, pamiętajmy o ,,zalaniu nieprzygotowanego na to mózgu olbrzymią ilością hormonów płciowych”.  
• Edukacja na temat pierwszej miesiączki to nie tylko praktyczne kwestie związane z objawami krwawienia, ale także informowanie  córki  o wpływie hormonów na mózg, zmienności nastroju w całym cyklu miesięcznym oraz objawach napięcia przedmiesiączkowego. Warto, by matki dzieliły się ze swoimi córkami własnymi metodami radzenia sobie z objawami PMS nim te zaczną dojrzewać.
• Stawianie granic fizycznym matkom przez kilkunastoletnich synów, obrona przed ich czułością, próbami przytulenia, głaskania po głowie, a nawet przekraczaniem drzwi pokoju  to zachowania o podłożu fizjologicznym, a nie powód do niepokoju, choć ich respektowanie bywa dla matek bardzo przykre.
• Każdy nastoletni człowiek potrzebuje 8,5 – 9,5 godziny snu na dobę. To, że w weekend wstaje bardzo późno, pomaga mu zaspokoić potrzeby własnego fizjologicznego ,,sowiego” chronotypu
   i nadrobić braki snu z całego tygodnia. Rodzice nie powinni więc złościć się, gdy dziecko nie wstaje w sobotę o 7.00, aby np. skosić trawnik. Pozwólmy mu dłużej pospać.
• Higiena snu to nie przywilej, ale konieczność w zakresie zapobiegania zaburzeniom zasypiania, trudnościom w nauce i pogłębianiu stanów zmienności nastroju, tak charakterystycznych dla okresu dorastania. Jedną z najważniejszych zasad higieny snu jest rezygnacja z korzystania z ekranowych urządzeń elektronicznych ( także smartfonów )dwie godziny przed planowanym zaśnięciem. Ważna jest też stała pora kładzenia się spać.

 

                                                                   Danuta Wasik – pedagog szkolny

 

  

 Jak trafnie postępować z dzieckiem w okresie dorastania?

 

         Drodzy Rodzice! Żyjemy w czasach, w których być rodzicami nastolatka jest coraz trudniej. Boimy się o nasze dzieci, boimy się, że nie sprostamy trudnej roli rodzica, że nie uda się ustrzec dziecka przed zagrożeniami, których pojawia się coraz więcej
 i których często nie rozumiemy.

Nie ma prostych i skutecznych recept na to, jak skutecznie uchronić dziecko, ale jedno jest pewne: im lepszy mamy kontakt z dzieckiem, tym łatwiej ustrzeżemy je przed zagrożeniami.

Dorastające dzieci potrzebują naszej dyskretnej obecności, dostępności  i gotowości do udzielenia im pomocy. Wierzą, że w porę zareagujemy, gdy dzieje się coś niedobrego, znajdziemy   sposób, aby rozwiązać problem. Chcą widzieć w nas swoich sojuszników, na których mogą liczyć w trudnych momentach.

 

Tak więc dzieci potrzebują:

• Poczucia więzi i przynależności do rodziny. Chcą czuć, że są kochane, akceptowane, rozumiane  i mogą liczyć na wsparcie rodziców. Potrzebują naszego szacunku, przyjaznej atmosfery w domu – jednym słowem poczucia bezpieczeństwa.
• Poczucia własnej wartości. Chcą, aby doceniać ich wysiłki w dążeniu do sukcesów oraz mieć pewność, że nie zostaną przez nas skrytykowane i odrzucone, gdy coś się nie uda.
• Wiarygodności. Chcą mieć pewność, że zachowujemy się tak, jak mówimy, oraz że potrafimy przyznać się do własnych słabości, niewiedzy i błędów.
• Sprawiedliwego traktowania. Przekonania, że w niejasnej sytuacji rodzice zareagują w oparciu o wnikliwe rozpatrzenie sprawy.
• Stanowczości w ważnych sprawach. Potrzebują jasno określonych zasad
  i konsekwencji w ich przestrzeganiu.
• Poszanowania intymności i dyskrecji. Chcą mieć pewność, że granice ich prywatności są przez nas respektowane.

 

Więź z dzieckiem buduje się od chwili narodzin. Bliskość, zaufanie, szczerość to efekty wieloletniej pracy. Kiedy dziecko dorasta, zwykle trudno nam znaleźć wspólny język, bo zaczyna być inne – czasem dziwnie się ubiera, słucha niezrozumiałej muzyki
 i coraz bardziej buntuje się w wielu sprawach. Pomimo to starajmy się poznawać, rozumieć i akceptować świat młodych.

 

Rozmowa jest podstawą dobrych kontaktów z dzieckiem, a podstawą rozmowy jest uważne słuchanie.

Drodzy Rodzice:

• Rozmawiajcie ze swoim dzieckiem zawsze, wszędzie i o wszystkim. Im częściej będziecie rozmawiać, tym lepiej poznacie świat dziecka,  jego oczekiwania, marzenia,
  a także problemy.
• Starajcie się zawsze znaleźć czas na rozmowę, gdy dziecko ma problem. Rozmowa pomaga pozbyć się przykrych uczuć, rozładuje  napięcie i emocje. Gdy Wasze dziecko czuje się bezradne i skrzywdzone, pozwólcie mu się wygadać, wypłakać  i wyzłościć. Postarajcie się je zrozumieć i mądrze doradzić.

 Nie bagatelizujcie problemów dziecka.

• Znajdźcie czas, gdy chce się podzielić radością, sukcesem. Okażcie swoje zadowolenie, pochwalcie i zapytajcie o szczegóły wydarzenia. Nie umniejszajcie wagi sukcesu, powiedzcie, jacy jesteście dumni z niego. To dodaje dziecku wiary  w siebie i jest zachętą do osiągania dalszych sukcesów.
• Starajcie się dostrzegać sygnały, gdy dziecko Was potrzebuje. Zainteresujcie się przyjaźnie i pomóżcie  nawiązać rozmowę.
• Stwarzajcie warunki do luźnej rozmowy. Wykorzystujcie naturalne chwile przy wspólnej herbacie, kolacji, na spacerze, stwórzcie nastrój do wieczornych ,,pogaduch”, proponujcie wspólne spędzanie wolnego czasu, atrakcyjne także dla dziecka.
• Okazujcie zainteresowanie sprawami dziecka, ale nie wypytujcie natarczywie.
• Rozmawiajcie też o tym, co dzieje się u Was, wspólnie planujcie najbliższy czas.
• Opowiadajcie o sobie. Dzieci lubią poznawać przeszłość rodziców.
• Rozmawiajcie na każdy temat, nie unikajcie trudnych spraw. Rozmawiajcie także
  o tym, czego się obawiacie. Bądźcie raczej doradcami niż ekspertami.

  

Rodzicu!

 

• Bądź przykładem. Postępuj tak, by być wiarygodnym.
• Wymagaj. Stawiaj  jednak dziecku zadania możliwe do spełnienia.
• Bądź konsekwentny. Dziecko będzie wtedy wiedziało, że ustalone normy w ważnych sprawach muszą być respektowane.
• Poznaj przyjaciół i znajomych dziecka. Koledzy odgrywają w tym wieku ważną rolę i często mają duży wpływ na zachowanie dziecka.
• Szanuj prawo dziecka do własnych wyborów, opinii i dysponowania wolnym czasem. Doradzaj, ale nie narzucaj własnej woli.
• Nie bądź nadmiernie opiekuńczy. Pozwól dziecku zdobywać doświadczenia; ono uczy się życia, przede wszystkim robiąc nowe rzeczy, sprawdzając. Czasem popełnia błędy, bądź zatem czujny  i w porę reaguj.
• Określ jasno zasady dotyczące różnych używek. Sam też staraj się unikać nadużywania leków, papierosów i alkoholu.
• Ucz jak przezwyciężać trudności i radzić sobie w trudnych sytuacjach. Jak odmawiać i nie ulegać presji otoczenia.   

 

A gdy coś się psuje, czyli jak poprawić kontakt z dzieckiem?

 

Jeżeli jakieś zachowanie dziecka jest nie do przyjęcia, spróbujcie to zmienić. Powiedzcie dziecku:

• o jakie konkretnie zachowanie chodzi;
• jakie uczucia przeżywacie, gdy ono zachowuje się w ten nieakceptowany sposób;
• dlaczego to zachowanie jest Waszym zdaniem niewłaściwe;
• jakie konsekwencje dla Was lub innych ma to zachowanie;
• jakiej zmiany oczekujecie.

 

Jeżeli chcecie przeprowadzić z dzieckiem poważną rozmowę po to, by wprowadzić zmiany w Waszej rodzinie, to:

• znajdźcie na nią jakiś spokojny moment;
• zajmujcie się tylko tą jedną, konkretną sprawą;
• mówcie o tym, co czujecie w związku z konkretnym zdarzeniem;
• słuchajcie uważnie, co dziecko ma  do powiedzenia;
• zadbajcie o to, by każdy mógł przedstawić swój punkt widzenia i wyrazić własną opinię;
• zakładajcie możliwość zmiany zdania;
• bądźcie gotowi do kompromisów;
• koncentrujcie się na rozwiązaniu problemu, a nie na tym, kto wygra.

 

Drodzy Rodzice, nie ma rzeczy piękniejszej niż wychowanie dziecka na odpowiedzialnego, mądrego i szczęśliwego człowieka.

Życzę powodzenia – Danuta Wasik pedagog szkolny.

Opracowano na podstawie materiałów Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii ,,Szukaj porozumienia ze swoim dzieckiem”