Pedagog, psycholog
Depresja u dzieci
Depresja u dzieci – czy istnieje szansa, aby jej uniknąć?
Drodzy rodzice, najnowsze badania pokazują, że rozpowszechnienie depresji u dzieci w okresie przedpokwitaniowym wynosi 0,2 -2%, natomiast u młodzieży i młodych dorosłych 2 -15%, dlatego też, postanowiłam poruszyć ten temat, aby uświadomić Państwu zagrożenie oraz jak do niego nie dopuścić.
Musimy pamiętać, że wśród zupełnie zdrowych nastolatków pewna zmienność nastroju jest zjawiskiem zupełnie naturalnym. Okresowi dojrzewania towarzyszą często gwałtowne, zmienne emocje i nastroje. Dlatego warto poszukać innych powodów przygnębienia i niepokojących objawów niż depresja. Na przykład zakochanie powoduje zagłębienie się przez nastolatka w świat marzeń i fantazji, rozkojarzenie, brak koncentracji w kontaktach społecznych itd. Innym przykładem jest silna emocjonalna reakcja na utratę sympatii lubianej osoby. Nasilone , nawarstwiające się w tym samym czasie obowiązki szkolne (np. konieczność zaliczenia wielu przedmiotów pod koniec roku szkolnego) mogą prowadzić do przeżywania silnego napięcia emocjonalnego, kłopotów ze snem, apetytem itd.
Pamiętajmy, że czas przekształcania własnej tożsamości (z dziecka w kierunku dorosłości) może wywoływać bunt, odmowę współpracy, zwiększać poczucie bezradności i zmniejszenie poczucia własnej wartości. Takie reakcje na destabilizację własnej sytuacji egzystencjalnej, pomimo ciężkich emocjonalnie przeżyć, nie muszą automatycznie świadczyć o depresji nastolatka.
Jeśli jednak stan ten utrzymuje się lub pojawia się bez istotnej przyczyny, warto zwrócić nań uwagę, gdyż może być sygnałem rozpoczynającej się depresji.
W depresji wahania nastroju mają tak dużą amplitudę, że utrudniają młodemu człowiekowi życie i właściwie tym różnią się od zwykłego smutku.
Objawy depresyjne mogą różnić się w zależności od wieku, w którym występują.
Objawy depresji u dzieci przed rozpoczęciem dojrzewania:
- irytacja (napady złości, brak współpracy)
- nastrój jest modulowany (zmienny i zależny od okoliczności zewnętrznych)
- częste współwystępowanie lęku, zaburzeń zachowania i zespołu nadpobudliwości z deficytami uwagi (ADHD)
- skargi na dolegliwości z ciała (m.in. uczucie ciężkości w kończynach).
Objawy depresji u młodzieży w okresie dojrzewania:
- irytacja (dysforia czyli obniżony, zaburzony nastrój, wybuchy złości)
- nastrój jest zmienny i reaktywny (jeśli są powody do zadowolenia to zadowolenie np. odwiedziny rówieśników)
- nadmierna senność w ciągu dnia
- wzrost apetytu i masy ciała
- skargi na dolegliwości z ciała ( m.in. uczucie ciężkości w kończynach)
- nadmierna reakcja na odrzucenie (np. bezpodstawne uczucie bycia upokorzonym lub skrytykowanym), skutkujące zrywaniem relacji.
Profesjonalnych diagnostów obowiązują międzynarodowe klasyfikacje, wg których sprawdzają, czy w danym epizodzie chorobowym spełnione są szczegółowe i specyficzne kryteria, niezbędne do postawienia diagnozy. W diagnozowaniu tego typu zaburzeń u dzieci i młodzieży używa się klasyfikacji dla dorosłych, pamiętając o opisanych cechach szczególnych wieku rozwojowego.
Według obowiązujących współcześnie klasyfikacji europejskiej ICD – 10 i amerykańskiej DSM – 5 za podstawowe objawy depresji uważa się:
- Przewlekłe uczucie smutku,
- Niemożność cieszenia się życiem i sprawami, które dawniej sprawiały przyjemność, a czasem uogólnione i boleśnie odczuwane zobojętnienie emocjonalne,
- Poczucie wyczerpania i utraty energii.
Obecność jednego z tych trzech objawów jest niezbędna do rozpoznania depresji w powiązaniu z dalszymi sześcioma objawami:
- Zaburzenia toku myślenia,
- Zaburzenia treści myślenia,
- Zachowania samobójcze,
- Zaburzenia snu,
- Zaburzenia aktywności ruchowej,
- Zaburzenia łaknienia i masy ciała.
W celu rozpoznania depresji konieczne jest ich utrzymywanie się przez co najmniej 2 tygodnie. Sposób myślenia osoby cierpiącej na depresję może wykazywać duże zmiany w stosunku do przedchorobowego sposobu myślenia, zarówno w zakresie formy, jak i jego treści – co u młodych ludzi znacznie utrudnia koncentrację na zajęciach , zapamiętywanie i w efekcie osiąganie dobrych wyników. Generalnie młody człowiek ma negatywną wizję siebie, świata i przyszłości. Często towarzyszą mu myśli i tendencje samobójcze, a 15 – 20 procent młodych osób z depresją jest zagrożonych śmiercią samobójczą.
Przyjmuje się, że za depresję odpowiadają następujące czynniki:
- Biologiczne - głównie genetyczne predyspozycje.
- Psychologiczne – szczególna emocjonalna wrażliwość, mniejsza sprawność w społecznym funkcjonowaniu, myślenie nacechowane pesymizmem, niewiarą w siebie. Częsty krytycyzm wobec siebie i innych , nadmierna zależność od aprobaty innych osób, itd.
- Środowiskowe – wynikające ze środowiska w jakim żyje człowiek, stresogennego, trudne doświadczenia itd.,
Jak leczy się depresję?
U dzieci i młodzieży leczenie powinno obejmować:
- psychoterapię
- farmakoterapię (leki)
- psychoedukację rodzin i pacjentów
- trening umiejętności społecznych
- zabezpieczenie potrzeb rozwojowych młodych pacjentów (kontynuacja edukacji, kontakt z rówieśnikami itp.).
Praktyczne rady dla rodziców.
- Starajcie się być blisko dziecka i sporo wiedzieć o jego codziennym funkcjonowaniu, np. w grupie rówieśniczej, w szkole czy aktualnym samopoczuciu psychicznym.
- Budujcie relacje oparte na zaufaniu.
- Bierzcie pod uwagę nietypowy charakter objawów depresyjnych w okresie dzieciństwa.
- Jeśli zachowania lub objawy ze sfery psychiki dziecka budzą niepokój, skonsultujcie się z psychologiem lub psychiatrą.
- Reagujcie odpowiednio do sytuacji, im szybciej, tym większa szansa na zdrowie w późniejszym okresie.
Opracowano na podstawie publikacji Ministerstwa Zdrowia ,,Nie bój się psychiatry – jak wspierać zdrowie psychiczne dorastających dzieci”
Pedagog szkolny – Danuta Wasik